عوامل خطر سرطان پستان و پیشگیری از آن

نوشته شده توسط

On 13/07/1402

هرکسی می‌تواند برای کاهش خطر سرطان و دیگر بیماری‌های مزمن، تغییراتی را در شیوه‌ی زندگی خود ایجاد کند. افراد در معرض خطر باید به خاطر داشته باشند که ترکیبی از عوامل برای ایجاد سرطان لازم است از جمله عوامل ژنتیکی، محیطی و شیوه‌ی زندگی. بعضی از این عوامل می‌توانند اصلاح شوند و بعضی دیگر خارج از اراده افراد هستند بنابراین افراد می‌توانند قدم‌هایی را برای کاهش خطر بیماری بردارند. خوشبختانه بیشتر عوامل خطری که سبب سرطان پستان می‌شوند قابل اصلاح هستند. حدود نیمی از موارد سرطان پستان در زنانی بروز می کنند که عامل خطر مشخصی به جز سن بالای 40 سال ندارند.

عوامل خطر غيرقابل اصلاح

افزایش سن: با افزایش سن خطر ابتلا به سرطان پستان افزايش مي‌يابد. بیشتر موارد سرطان سپتان در سن بالای 50 سالگی بروز می‌کنند.
سابقه خانوادگي و جهش‌هاي ژني: سابقه خانوادگي مثبت، خطر ابتلا به سرطان پستان را افزايش مي‌دهد. در 20 تا 30 درصد مبتلایان به سرطان پستان سابقه خانوادگی وجود دارد. در صورت وجود بیماری یک طرفه در یکی از بستگان درجه یک قبل از یائسگی، خطر ابتلا در کل زندگی فرد، 30 درصد است. گرفتاری دو طرفه پستان در مادر و یا خواهر قبل از یائسگی، این خطر را تا 50-40 درصد افزایش می‌دهد. علت افزایش خطر، ژن‌های سرطان‌زای (اونکوژن‌های) ارثی است که با وراثت اتوزوم غالب به ارث می‌رسند. شایع ترین جهش‌ها حذف ژنی در BRCA1، BRCA2و PALB-2 است. در فرد حامل این جهش‌ها خطر ابتلا به سرطان پستان 4 درصد در سال و در طول زندگی 35 تا 85 درصد است. در این افراد خطر ابتلا به سرطان پستان در سمت مقابل 65 درصد است. در 50 درصد موارد، افراد مذکر حامل ژن هستند. در مردان حامل BRCA2، خطر سرطان پروستات و پستان افزایش می‌یابد. مطالعات نشان مي‌دهد كه شاید فقط حدود 10 % موارد سرطان پستان مرتبط با عوامل ارثي است و اين ممكن است بعضي از زنان را وادار كند تا به روش‌هاي پيشگيري (برداشتن پستان ها) و بررسي‌هاي غربالگري اهمیت دهند.
سن قاعدگي کمتر از 11 سال: شروع اولين قاعدگي در سنین پایین تر يك عامل خطر براي سرطان پستان است. در اولين قاعدگي در سن نوجواني بافت پستان در معرض استروژن‌ها و ديگر هورمون‌ها قرار می‌گیرد و مواجهه با سطوح دائمي هورموني افزايش می‌یابد. قاعدگی در دختران چاق و بی تحرک زودتر اتفاق می‌افتد. باید به نوجوانان و والدین آنان اهميت فعاليت بدنی منظم و يك رژيم غذايي سالم را آموزش دهیم. به ازای هر سال قاعدگی زودرس، خطر 4% افزایش می‌یابد.
سن يائسگي بالای 54 سال: يائسگي در سن بالاتر با افزايش خطر سرطان پستان ارتباط دارد. توقف چرخه‌هاي قاعدگي منجر به كاهش سطوح هورمون‌هاي مترشحه داخلي و خاتمه تكثير سلول‌هاي پستان كه در طول سال‌هاي توليد مثلي ديده شده مي‌گردد. خطر سرطان پستان به ازاي هر سال تاخير در يائسگي تا 3% افزايش مي‌يابد.
قد: زنان قد بلند دارای افزايش خطر سرطان پستان هستند. قد در بالغين می‌تواند يك شاخص بارز براي ميزان دريافت تغذيه در دوران كودكي و نوجواني باشد و رشد سريع با بلندي قد در ارتباط است كه ممكن است منجر به افزايش خطر جهش سلولي و بالا رفتن خطر سرطان شود.
زمينه‌ی نژادي و قومي: زنان سفيد پوست خطر بالاتري از سرطان پستان را نسبت به زنان آمريكايي آفريقايي تبار دارا هستند و زنان آسيايي‌تبار، اسپانيايي‌تبار و بومي آمريكا به طور قابل ملاحظه‌اي خطر پائين‌تري را در مقايسه با ديگر گروه‌هاي نژادي و قومي دارند. مقدار زياد تفاوت در خطر، احتمالاً ناشي از تفاوت‌هاي اقتصادي اجتماعي (و الگوهاي توليد مثلي) و هم‌چنين شیوه‌ی زندگي و عوامل محيطي است.
وضعيت اقتصادي و اجتماعی بهتر: خطر سرطان پستان با وضعيت اقتصادي اجتماعي بهتر مرتبط است. زنان با وضعیت اقتصادي اجتماعي بالاتر، تمايل دارند كه بارداري را ديرتر شروع كنند و بچه‌هاي كمتري داشته باشند كه هر دو عامل به عنوان افزايش دهنده خطر سرطان پستان هستند.
سابقه هیپرپلازی (رشد بیش از حد سلول ها) در پستان: زناني كه از نظر بافت‌شناسي داراي يك سابقه قطعي بيماري خوش‌خيم پروليفراتيو پستان هستند، در معرض افزايش خطر ابتلا به سرطان پستان قرار دارند. بيماري خوش‌خيم پروليفراتيو، يك تكثير غيرعادي سلول‌ها در مجاري و لوبول‌هاي پستان را شامل مي‌شود.

عوامل خطر قابل اصلاح

نمایه توده بدنی (BMI): ارتباط BMI با بروز سرطان پستان در سنین مختلف متفاوت است:
افزايش دريافت كالري در كودكي و نوجواني وزن بدن را افزايش مي‌دهند كه مي‌تواند منجر به قاعدگي زودرس و افزايش قد در بزرگسالي شود كه هر دو آن‌ها با افزايش خطر سرطان پستان مرتبط هستند.
در سنین باروری، BMI پایین خطر سرطان پستان را افزایش می دهد.
در سنین پس از یائسگی، BMI بالا خطر سرطان پستان را افزایش می دهد.

يكي از بهترين روش‌ها براي جلوگيري از افزايش وزن، افزايش فعاليت ورزشي است و همه افراد بايد به تعادل در دريافت كالري غذايي با فعاليت ورزشی منظم توصیه شوند. اما به طور کلی تعادل در BMI (بین 18 تا 25) توصیه می شود و BMI پایین تر از حد طبیعی و به خصوص بالای 30 خطر سرطان پستان را افزایش می دهد.

الكل: مصرف الکل حتی به مقدار کم خطر سرطان پستان را افزايش می‌دهد. با مصرف الکل سطوح استروژن‌‌هاي گردش خون بالا می‌رود. هم‌چنين الكل ممكن است خطر سرطان را با كاهش ذخاير فولات و ويتامين A بدن، بالا ببرد. زناني كه الكل مي‌نوشند، بايد به قطع مصرف الكل و مصرف روزانه مولتي ويتامين به همراه فولات توصیه شوند.
سن بالا در زمان اولین تولد: افرادی كه تولد فرزند پس از 35 سالگي دارند، خطر بالاتري از سرطان پستان را نسبت به زناني كه زايمان زودتري دارند، دارا هستند. اولين حاملگي، منجربه تكثير نامتمايز سلول‌هاي پستان و تغييرات دائمي بافت پستان جهت آماده شدن براي شيردهي مي‌شود. در اولين حاملگي يك زن مسن‌تر احتمال بيشتري مي‌رود كه آسيب DNA زودتر اتفاق بيفتد. اين DNA‌هاي غيرعادي مي‌توانند در طي رشد سريع سلولي دوره حاملگي، همانند سازي شوند.
مواجهه با اشعه: مواجهه با اشعه در دوز بالا (برای درمان برخی بیماری‌ها مانند لنفوم) به خصوص اگر مواجهه در سنین جوانی باشد با افزايش خطر سرطان پستان مرتبط است. قرارگيري در معرض دوز كم راديوگرافي که براي ماموگرافي استفاده مي‌گردد، نمي‌تواند خطر سرطان پستان را افزايش دهد و یا این خطر قابل چشم پوشی است.
قرص‌هاي ضدبارداري خوراکی: ممكن است خطر سرطان پستان در زناني كه در حال حاضر از قرص‌هاي ضد بارداري خوراكي استفاده مي‌كنند يا در طي 10 سال گذشته از قرص‌هاي ضدبارداري خوراكي استفاده كرده‌اند، اندكي بالاتر باشد. با اين وجود، 10 سال يا بيشتر بعد از توقف مصرف قرص‌هاي ضد بارداري خوراكي، افزايش خطر سرطان پستان وجود ندارد. خطر قطعي سرطان پستان در سنين زير 45 سال پايين است. بنابراين حتي اگر يك افزايش خطر نسبي اندكي وجود داشته باشد، موارد بسيار كمي از سرطان پستان با مصرف قرص‌هاي ضدبارداري خوراكي در اين گروه سني ايجاد خواهد شد. براي خيلي از زنان مزاياي استفاده از قرص‌هاي ضدبارداري خوراكي ممكن است بر خطرات آن برتري داشته باشد.
هورمون درمانی جایگزین HRT: مصرف‌كنندگان این هورمون‌ها كه براي 5 سال يا بيشتر هورمون‌هاي جایگزین را مصرف می‌کنند، تقريباً يك خطر بالاي 50% سرطان پستان را نسبت به زناني كه هيچ وقت از آن‌ها استفاده نكرده‌اند، دارا هستند. استفاده طولاني مدت از هورمون، خطر سرطان پستان را بالاتر مي‌برد با اين وجود، بعد از قطع هورمون‌ها به‌نظر مي‌رسد كه احتمال خطر، مانند كسي كه هيچ وقت از آن‌ها استفاده نكرده است، باشد. خطر سرطان پستان براي زناني كه استروژن و پروژسترون را با هم مي‌خورند، بيشتر است.
مصرف بالای چربی‌های اشباع شده: سنجش‌هاي بين‌المللي ميزان بالاتري از سرطان پستان را در كشورهايي كه ميزان سرانه چربي دريافتي بيشتري دارند، نشان داده است، افرادی که كالري دريافتي بيشتري دارند، سن شروع اولين قاعدگي در آن‌ها زودتر است و سن اولين زايمان ديرتر است که هر دو با افزایش خطر سرطان پستان همراه است.
سیگار

عوامل نامرتبط با خطر

تئوري‌هاي گوناگوني درباره علل سرطان پستان وجود دارد كه متاسفانه سبب نگراني غير واقعي براي خيلي از زنان شده است. عوامل خطر پيشنهاد شده زيادي تحت مطالعه قرار گرفته‌اند اما هيچ تاثيري را بر روي خطر سرطان پستان نشان نداده‌اند. اين موارد شامل استفاده از خوش‌بوكننده و ضد تعريق، خوردن قهوه، ايمپلنت‌هاي پستان، سقط، آلودگي‌هاي محيطي از قبيل پلي كلرينيتد بيفنل‌ها^[1] (PCBS)و قرار گرفتن در مجاورت ميدان‌هاي الكترومغناطيسي است.

شیوه های پیشگیری از سرطان پستان

بر مبنای عوامل خطری که در بالا گفته شد، مهمترین توصیه‌های خود مراقبتی برای پیشگیری از سرطان پستان عبارتند از:

وزن متعادلی داشته باشید.
از مصرف غذاهاي پرچرب و سرخ كرده، نمك زده و آماده حاوي مواد نگهدارنده، ترشي و كنسروها پرهیز کنید یا مصرف آنها را کاهش دهید.
ميوه، سبزيجات، غلات و گوشت ماهي را بیشتر مصرف کنید چرا که مي‌توانند با افزايش سطح آنتی اكسيدان‌ها سبب كاهش بروز سرطان شوند.
حداقل 30 دقیقه در روز فعالیت ورزشی داشته باشید.
از مصرف الکل و سیگار پرهیز کنید.
در صورت دارا بودن فرزند شیرخوار، شیردهی از پستان را مورد توجه قرار دهید.
با پزشک خود درباره‌ی خطرات و مزایای مصرف قرص‌های ضدبارداری خوراکی و مصرف هورمون‌های جایگزین یائسگی مشورت کنید.

منابع