مدیریت عوارض روحی و روانی در بیماران مبتلا به سرطان پستان
مدیریت عوارض روحی و روانی در بیماران مبتلا به سرطان پستان:
اختلالات روانشناختی بخصوص اضطراب و افسردگی در زنان مبتلا به سرطان پستان رایج است، اما اغلب نادیده گرفته می‌شوند و بنابراین کمتر درمان می‌شوند. نکته مثبت آن که درمان های موثری هم برای اضطراب و هم برای افسردگی وجود دارد و با مدیریت دقیق، علائم اضطراب و افسردگی را می توان همراه با سایر عوارض سرطان پستان درمان کرد و کیفیت زندگی بیماران را بالا برد. مطالعات نشان می دهد که اضطراب و افسردگی در بین زنان مبتلا به سرطان پستان شایع است و تا 50 درصد از زنان مبتلا به سرطان پستان اولیه ممکن است در سال پس از تشخیص، اضطراب و یا افسردگی را تجربه کنند. بدیهی است که زنان کمتری این شرایط را در سال دوم، سوم و چهارم تجربه می‌کنند، اما تا 15 درصد از زنان ممکن است در سال پنجم پس از تشخیص نیز همچنان این شرایط را تجربه کنند. این مشکل ممکن است به تعدادی از عوامل مختلف مرتبط باشد.
علائم سرطان پستان و درمان آن مانند خستگی و درد می تواند فرد را در معرض خطر بیشتری برای ایجاد اضطراب و افسردگی قرار دهد. همچنین می‌تواند تشخیص اضطراب و افسردگی را دشوار کند زیرا این علائم را می‌توان با عوارض جانبی درمان سرطان پستان پنهان کرد. علاوه بر این، برخی از درمانهای سرطان پستان، مانند شیمی‌درمانی و هورمون‌درمانی، می‌توانند باعث تغییرات شیمیایی در مغز شوند که این تغییرات می تواند فرد را در معرض خطر بیشتری برای تجربه اضطراب و افسردگی قرار دهد.
هنگامی که فرد در معرض تشخیص ابتلا به سرطان پستان قرار می گیرد، دچار تغییر سبک زندگی می شود. این تغییرات می تواند باعث استرس مداوم شود که افراد را در معرض خطر بیشتری برای تجربه اضطراب و افسردگی قرار می دهد.
- اضطراب:
اضطراب زمانی است که احساسات عادی نگران کننده در فرد مبتلا از بین نمی روند. گاهی اوقات ممکن است بی دلیل احساس نگرانی کنند و نتوانند آن را کنترل کنند. وقتی احساسات نگران کننده از بین نرود، می تواند کنار آمدن با زندگی روزمره را سخت کند. اضطراب می تواند به روش های مختلفی مانند نگرانی غیرقابل کنترل، ترس شدید (فوبیا یا حملات پانیک)، رویاهای ناراحت کننده یا بازگشت به گذشته از یک رویداد آسیبزا توسط بیمار بیان شود.
نشانه های اضطراب:
- ضربان قلب بالا
- سفت شدن قفسه سینه
- دشواری و اختلال در تمرکز کردن
- دشواری در خوابیدن و یا اختلال خواب
- احساس پرش، بی قراری یا لرزیدن
- افسردگی:
در حالی که همه انسانها گهگاهی احساس غمگینی، بدخلقی یا کم‌خلقی می کنند، برخی از افراد این احساسات را به‌شدت، برای مدت طولانی (هفته‌ها، ماه‌ها یا حتی سال‌ها) و گاهی بدون هیچ دلیل آشکاری تجربه می‌کنند. افسردگی چیزی بیش از یک بد خلقی است و این یک وضعیت جدی است که بر سلامت جسمی و عاطفی تأثیر می گذارد. افسردگی بر احساس فرد نسبت به خودش تأثیر می گذارد و مدیریت زندگی را روز به روز دشوارتر می کند. ممکن است فرد به تدریج علاقه خود را به کار، سرگرمی ها و فعالیت هایی که معمولاً از آن لذت می برد، از دست بدهد و یا کمبود انرژی داشته باشد. بطور کلی افسردگی را در فرد مبتلا می توان به احساس غمگینی یا بد خلقی برای بیش از 2 هفته تعریف کرد.
نشانه های افسردگی:
- بیرون نرفتن، از دست دادن علاقه به فعالیت های لذت بخش
- کناره گیری از خانواده و دوستان نزدیک
- عدم توانایی در تمرکز و انجام ندادن کارها در محل کار یا خانه
- احساس غرق شدن، عدم تصمیم گیری و عدم اعتماد به نفس
- افزایش مصرف الکل و یا مواد مخدر
- کاهش یا تغییر اشتها و کاهش یا افزایش قابل توجه وزن
- مشکل در خوابیدن، خواب ماندن و خستگی در طول روز
- احساس بی ارزشی، درماندگی و گناه
- افزایش تحریک پذیری، ناامیدی و بدخلقی
- احساس ناراحتی، غمگینی یا بدبختی در بیشتر اوقات
- وجود افکاری مانند “من یک شکست خورده هستم”، “زندگی ارزش زندگی کردن ندارد”، “مردم بدون من وضعیت بهتری خواهند داشت”
افسردگی می تواند هر کسی را تحت تاثیر قرار دهد. مهم نیست که چقدر خوب با بیماری تطابق پیدا کرده اید
- روشهای درمانی اختلالات روانشناختی در بیماران مبتلا به سرطان:
صحبت کردن و حمایت عاطفی می تواند به کاهش استرس ناشی از مقابله با سرطان پستان کمک کند، اما اگر شرایط دشوارتر شود، ممکن است به کمک های تخصصی تر نیاز باشد. هیچ راه ثابت شده ای برای بهبودی افراد از اضطراب یا افسردگی وجود ندارد و این برای هر فرد متفاوت است. با این حال، طیف وسیعی از درمانهای مؤثر وجود دارند که می‌توانند به شما در مسیر بهبودی به بیماران کمک کنند. همچنین کارهای زیادی وجود دارد که افراد مبتلای همزمان به اضطراب یا افسردگی و سرطان پستان می توانند برای کمک به بهبودی انجام دهند. یافتن درمان مناسب برای فرد نیازمند زمان، قدرت و صبر است.
انواع مختلف اضطراب یا افسردگی به انواع مختلفی از درمان نیاز دارند. این درمانها ممکن است شامل ورزش بدنی برای پیشگیری و درمان اضطراب و افسردگی خفیف، مشاوره توسط یک متخصص آموزش دیده یا در برخی شرایط، درمان با داروهای ضد افسردگی باشد. درمان اضطراب و افسردگی در افراد مبتلا به سرطان پستان شامل یک رویکرد هماهنگ مدیریت شده توسط متخصص است که علائم اضطراب، افسردگی و سرطان پستان را کنترل و درمان کند. بر این اساس راهکارهای درمانی عبارتند از:
درمانهای روانشناختی
درمانهای روانشناختی (که به عنوان درمانهای گفتاری نیز شناخته می‌شوند) می‌توانند به افراد مبتلا کمک کنند تا الگوهای فکری خود را تغییر دهند و مهارت‌های مقابله‌ای خود را بهبود ببخشند تا برای مقابله با استرس‌ها و درگیری‌های زندگی آمادگی بیشتر داشته باشند. درمانهای روانشناختی علاوه بر حمایت از بهبودی، می‌توانند با شناسایی و تغییر افکار و رفتارهای غیر مفید، به افراد کمک کنند تا خوب بمانند. این درمان ها به ایجاد مهارت در مقابله با شرایط استرس زا کمک می کند و می تواند توسط یک روانشناس، روانپزشک یا سایر متخصصان سلامت آموزش دیده ارائه شود. درمانهای روانشناختی به سه دسته قابل طبقه بندی هستند:
درمان شناختی رفتاری ([1]CBT): یکی از موثرترین درمان ها برای افراد مبتلا به اضطراب و افسردگی است. در این درمان از طریق آموزش تفکر منطقی در مورد مشکلات رایج، افکار و رفتار فرد را تغییر می‌دهد و به فرد کمک می‌کند تا الگوهای فکری و واکنش‌های منفی یا غیرمفید را به رویکرد مبتنی بر حل مساله، واقعی‌تر و مثبت‌تر تغییر دهد.
درمان بین فردی (IPT[2]): برای درمان افسردگی و برخی از انواع اضطراب موثر است. این درمان به افراد کمک می کند تا راه های جدیدی برای کنار آمدن با دیگران و حل از دست دادن ها، زیانها، تغییرات و تعارض در روابط پیدا کنند.
آموزش تمدد اعصاب یا تصویرسازی هدایت‌شده[3]: این موارد تکنیک‌هایی هستند که برای کاهش اضطراب بسیار مؤثر هستند، اما قبل از دستیابی به بهترین نتیجه، نیاز به تمرین دارند.
مدام گریه می کردم، نمی توانستم علت واقعی آن را مشخص کنم. من به پزشک عمومی خود گفتم و او به من گفت: “فکر می‌کنم شما به یک مکان امن برای تخلیه نیاز دارید”. بهبود و رهاسازی پس از چند جلسه با روانشناس فوری اتفاق افتاد. اشک متوقف شد، ابرها کنار رفت و خورشید بیرون آمد و من متوجه شدم که از افسردگی خفیف رنج می بردم.
درمانهای دارویی:
داروهای ضد افسردگی گاهی همراه با درمان های روانشناختی برای درمان افسردگی متوسط تا شدید و برخی موارد اضطراب استفاده می شود. تصمیم گیری در مورد اینکه کدام داروی ضد افسردگی برای یک فرد بهتر است می تواند پیچیده باشد. تصمیم با مشورت پزشک و پس از ارزیابی و بررسی دقیق اتخاذ خواهد شد. پزشک باید در مورد تفاوت در اثرات، عوارض جانبی احتمالی داروها و اینکه آیا آن داروها می توانند با داروهای دیگری که برای درمان بیمار استفاده می شود، همزمان مصرف شوند بررسی و با بیمار صحبت کند. قطع دارو فقط باید به تدریج و با توصیه پزشک و تحت نظر او انجام شود.
باورهای نادرست زیادی در مورد داروهای ضد افسردگی وجود دارد، اما واقعیت این است که:
- داروهای ضد افسردگی شخصیت افراد را تغییر نمی دهد اما می توانند احساس بهتری در فرد ایجاد کنند و در نتیجه ممکن است کنار آمدن با افراد دیگر برای فرد آسان تر شود.
- مصرف داروهای ضد افسردگی نشانه ضعف نیست. افسردگی یک وضعیت است، نه یک نقص شخصیت. مصرف دارو برای تسکین علائم به معنای ضعیف بودن فرد نیست و دارو به بازگرداندن تعادل بدن کمک می کند.
- داروهای ضد افسردگی اعتیادآور نیستند. اگر مصرف دارو متوقف شود، ممکن است فرد احساسی را که قبل از درمان داشته است، تجربه کند که برخی افراد این را با معتاد بودن اشتباه می گیرند.
- چگونه فرد بیمار می تواند به خود کمک کند؟
بیمار می بایست بداند که بهبودی ممکن است زمان ببرد و این زمان برای هرکس متفاوت است. وی می بایست علاوه بر شروع درمان، راه‌های جدیدی را برای مدیریت و زندگی با تغییرات و چالش‌های اضطراب و یا افسردگی پیدا نماید. اگر فرد اضطراب یا افسردگی دارد، رعایت نکات زیر ممکن است مفید باشد:
- بیمار تا جایی که می تواند در مورد اضطراب، افسردگی و سرطان پستان اطلاعات کسب کند تا بتواند بهترین فرصت را برای بهبودی برای خود ایجاد کند
- بیمار کاری را انجام دهد که از آن لذت می برد، مانند گذراندن وقت با افراد نزدیک خود. این امر می تواند به کاهش استرس و بهبود احساس کلی سلامتی وی کمک کند.
- با پزشک خود در مورد گزینه های درمانی خود صحبت کند و در مورد برنامه درمانی سلامت روان جویا شود.
- داروهای ضد افسردگی خود را طبق دستور مصرف کند. اگر انجام این کار برایش دشوار است یا اگر در تامین دارو مشکلی دارد، آن را با پزشک خود مطرح کند.
- از خانواده و دوستان کمک، حمایت و تشویق دریافت کند و از آنها بخواهد که به وی کمک کنند تا برنامه درمانی خود را دنبال کند.
- به یک گروه حمایت از سرطان پستان بپیوندد. ملاقات و صحبت با افرادی که تجربیات آنها مشابه فرد است به وی کمک می کند تا متوجه شود که تنها نیست.
- تکنیک های تمدد اعصاب مانند مدیتیشن یا یوگا را فرا گرفته و تمرین کند.
- تا جایی که می تواند در فعالیت های اجتماعی شرکت نماید.
- تا حد توان فعالیت فیزیکی داشته باشد و زیر نظر پزشک ورزش نماید.
- سالم غذا خورده و مصرف الکل، تنباکو و کافئین را محدود یا ترک کند.
“نه” گفتن را یاد بگیرید. اگر خسته هستید، نگویید بیرون می روید یا از کودک نگهداری می کنید یا هر چیز دیگری. چند ماه طول کشید تا خودم این درس را یاد گرفتم.
اطلاعات… این چیزی است که واقعاً به شما کمک می کند تا از همه چیز عبور کنید و درک کنید.
چگونه خانواده و دوستان فرد بیمار می توانند به وی کمک کنند؟
زمانی که فردی مبتلا به سرطان پستان و اضطراب یا افسردگی است، ممکن است این مساله بر نزدیکان او نیز تأثیر بگذارد. برای خانواده و دوستان مهم است که مراقب سلامت خود و همچنین مراقبت از فرد مبتلا به سرطان پستان باشند. بنابراین نیاز است که نزدیکان فرد مبتلا:
- با علائم اضطراب و افسردگی آشنا شده تا بتوانند در زمان مناسب علائم هشدار دهنده را شناسایی کنند.
- سایر اعضای خانواده و فرد مبتلا را تشویق کنند که در صورت تشدید اضطراب یا افسردگی به پزشک مراجعه کنند.
- از اعضای خانواده فرد مبتلا برای پیگیری برنامه های درمانی و سلامت روان حمایت کنند. نیاز است که به آرامی به فرد یادآوری شود که داروهای سرطان، اضطراب و افسردگی خود را به طور منظم مصرف کند و در تمام ویزیتهای پزشکی خود شرکت کند.
- فرد مبتلا به سرطان پستان را تشویق کند تا کارهایی را انجام دهد که معمولاً از آنها لذت می برد.
- با خوب غذا خوردن، ورزش منظم، خواب کافی و انجام کارهایی که از آنها لذت می برد، مراقب سلامتی خود نیز باشد.
- پیشنهادهای عملیاتی برای دوستان فرد مبتلا:
- نخست با احساسات خود کنار بیایید
- برای گوش دادن به حرفهای دوست بیمار خود همواره در دسترس باشید
- به او بگویید که همواره مراقبت او هستید و به محض اینکه هر کمکی او بخواهد کنار او هستید
- در کنار خانواده او (همسر و فرزندان) باشید و حرفهای آنها را بشنوید و به آنها کمک کنید
- برای دوست بیمار خود هدیه های کوچک تهیه کنید
- غذاهای مغذی خانگی، سوپ ها، بیسکویت ها و کیک ها را تهیه کنید بخصوص آن دسته از غذاها که می توان آنها را منجمد کرد و در صورت نیاز استفاده کرد.
- در کارهای خانه، باغبانی یا مراقبت از حیوانات خانگی کمک کنید. چندین هفته پس از جراحی، شستشو، جاروبرقی و اتو کردن ممکن است از نظر فیزیکی برای او دشوار باشد.
- او را به خرید ببرید و بسته ها را حمل کنید، یا یک لیست خرید را از او بگیرید و برای او خرید کنید.
- اگر او اطلاعاتی می خواهد، به او کمک کنید تا آن را پیدا کند.
- اگر بچه دارد، برای رفتن به مدرسه یا شرکت کردن در رویدادهای اجتماعی و ورزشی فرزند او به وی کمک کنید. یک بعدازظهر یا یک روز با کودک او بنشینید یا شبها آنها را بخوابانید.
- به او پیشنهاد دهید که او را به ویزیت های پزشکی ببرید و در صورت تمایل، تا زمانی که به پزشک مراجعه می کند یا تحت درمان است، با او بمانید. شاید بتوانید فهرستی از خانواده و دوستان را برای اینکه برای هر ویزیت فردی کنار او باشد، تهیه کنید.
- در صورت نیاز به خرید کلاه گیس یا پروتز پستان به او پیشنهاد دهید که با او همراه شوید.
- اگر از حمایت مالی کمی برخوردار است، ممکن است که نیاز به کمکهای مالی داشته باشد اگر می توانید به او کمک کنید یا این فرصت را برای دیگران ایجاد کنید.
- از او بپرسید که دوست دارد چه کار دیگری انجام دهید و به سرنخ ها گوش دهید.
- به زنگ زدن و دیدن او ادامه دهید
احساس ترس و غم و اضطراب زیادی داشتم و از اینکه اتفاقی مثل سرطان پستان برای دوستم رخ داده کمی عصبانی بودم.
- دوستان فرد مبتلا چه کارهایی را نباید انجام دهند؟
- در مورد آخرین درمان یا درمانی که در مورد آن شنیده اید به دوست بیمارتان نگویید.
- او را با ترس ها یا نگرانی های خود سنگین نکنید.
- هیچ داستان ترسناکی درباره سایر افراد مبتلا به سرطان برای او تعریف نکنید.
- به او نگویید که چگونه باید سبک زندگی یا رژیم غذایی خود را تغییر دهد.
- به او نگویید «مثبت باش». این ممکن است صحبت کردن در مورد احساس واقعی خود را برای او سخت کند.
[1] Cognitive behavior therapy
[2] Interpersonal therapy
[3] Relaxation training or guided imagery
